Diagnostyka wad stóp - na co powinni zwrócić uwagę rodzice?

W ontogenetycznym rozwoju człowieka, stopa przechodzi bardzo duże zmiany, które przygotowują ją do podstawowych funkcji, takich jak: podpór, obciążenie czy amortyzacja podczas lokomocji. Na stopie posiadamy również sporo zakończeń nerwowych, dzięki którym czujemy podłoże i potrafimy odbierać bodźce z jego powierzchni. Dlatego inaczej chodzimy po piasku, kamieniach czy po trawie. To, jak będzie rozwijać się nasza stopa, zależy od wielu czynników: predyspozycji genetycznych, trybu życia, postawy, napięcia mięśniowego oraz, co najważniejsze, obuwia, w jakim spędzamy większość czasu w ciągu dnia.  

Pomimo, iż stopa dziecka również składa się z 26 kości, to wyglądem bardziej przypomina 

poduszkę z tłuszczu niż ukształtowaną już dorosłą stopę. Tkanka tłuszczowa chroni nierozwinięte jeszcze kości i więzadła i taki stan utrzymuje się do ok. 3 roku życia. W późniejszym czasie następuje regularne obciążanie kończyny. Stopniowy zanik poduszeczki tłuszczowej ma miejsce ok. 3 - 4 roku życia - uwydatnia się wtedy łuk podłużny. To właśnie w tym okresie występuje najwięcej zaburzeń w obrębie stopy, z którymi rodzice zgłaszają się na kontrolę fizjoterapeutyczną.

Jak wygląda badanie stóp dziecka u fizjoterapeuty?

Trzeba zrozumieć, że nie wolno skupiać się tylko na samej stopie w statycznym ustawieniu. Podstawowa funkcja naszej stopy to podpór i lokomocja, więc warto rozpatrzyć też ruch dynamiczny. Fizjoterapeuta zawsze rozpoczyna swoją diagnostykę od oglądania całego ciała i postawy dziecka. Należy zawsze przygotować swoją pociechę do tego, że będzie badana przez fizjoterapeutę. W gabinecie znajdują się podstawowe przedmioty do badania dziecka, takie jak: podoskop, goniometr, kątomierz, linijka, pion, skoliometr oraz miarka centymetrowa. Te wszystkie narzędzia pomagają terapeucie określić czy dziecko mieści się w pewnych „normach”, które zostały ustanowione na podstawie badań naukowych. W trakcie diagnostyki fizjoterapeuci sprawdzają całe ciało z każdej strony:

Od tyłu:  

• ustawienie kostek przyśrodkowych 
• ustawienie podudzi względem pięty 
• ustawienie miednicy i kolców biodrowych tylnych górnych 
• ustawienie linii kręgosłupa 
• ustawienie łopatek  
• ustawienie ramion  

Od przodu: 

• ustawienie stóp względem I i II palca  
• ustawienie kolan 
• ustawienie miednicy i kolców biodrowych przednich górnych  
• ustawienie linii środkowej ciała względem pępka, mostka i symetrii twarzy 
• ustawienie kątów talii 
• ustawienie obojczyków

Z boku: 

• ustawienie kończyn dolnych względem miednicy  
• ustawienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa 
• ustawienie barków  
• ustawienie klatki piersiowej  

Dlaczego to wszystko jest tak ważne? Ponieważ nasze ciało działa integralnie. Podczas lokomocji nie działają tylko mięśnie stóp, ale również mięśnie kończyn dolnych, miednicy, kręgosłupa, a także kończyn górnych. Możemy to sobie wyobrazić tak, jakby wszystko było połączone taśmą mięśniową, gdzie jeden ruch działa na całą grupę mięśni.  

Z jakimi problemami możemy mieć do czynienia u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym?

Najczęstszymi przyczynami zgłaszania się rodziców do gabinetu jest koślawość stóp lub kolan. Trzeba pamiętać jednak, że do pewnego wieku koślawość jest fizjologią naszej stopy. Do pewnego momentu w rozwoju, stopa powinna sama osiągnąć prawidłowe ustawienie, jednak, gdy nie dzieje się tak, warto skonsultować się z fizjoterapeutą w celu dobrania odpowiedniej metody terapii. Kolejnym, nie mniej ważnym, powodem do zgłoszenia się na wizytę kontrolną są okrągłe plecy. W dobie ciężkich plecaków, nieprawidłowej ilości aktywności fizycznej, telefonów, tabletów i innych urządzeń elektronicznych nasze ciało traci prawidłową postawę. Należy pamiętać, że ciało wymaga ruchu, a każda wymuszona długotrwała pozycja jest nieprawidłowa. Warto zatem zawsze znaleźć balans między pozycją siedzącą, stojącą a leżącą. Każda umiarkowana aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na nasze ciało.

Co powinno zaniepokoić rodzica?  

Jeżeli Twoje dziecko często ustawia koślawo stopy i kolana, to powinien być sygnał do kontrolnej wizyty u fizjoterapeuty. To samo tyczy się ustawienia szpotawego (odwrotnego do koślawości). Sprawdź buty Twojego dziecka w miejscu, gdzie znajduje się pięta - podeszwa powinna być starta równomiernie. Gdy jednak widzisz, że któraś strona buta lub podeszwa jednego z butów jest bardziej starta, warto to skonsultować. Obserwuj, gdy dziecko siedzi - czy ma jakąś swoją ulubioną, powtarzalną pozycję? Obejrzyj stopy swojego dziecka i sprawdź czy nie ma żadnego zgrubiałego naskórka na pięcie czy przodzie stopy. Obejrzyj paznokcie - z nich można wiele wywnioskować. Często wrastające paznokcie u dzieci są właśnie objawem źle dobranego obuwia. Pamiętaj o regularnym obcinaniu paznokci u stóp

dziecka. Przejrzyj przestrzenie między palcami, powinno być tam sucho i czysto. Dzieciom, które nie uprawiają sportów zawodowych nie robią się odciski ani modzele. Jeżeli zauważysz jakieś zgrubienie, sprawdź czy to aby nie brodawka wirusowa (kurzajka). Zgrubienia potrafią powodować ból i zmianę obciążenia i biomechaniki stopy. Przyglądaj się codziennie jak chodzi Twoje dziecko. Czy ma problem z przetaczaniem stopy czy idzie w linii prostej? A może układa je do środka? Wszystkie obserwacje zawsze warto przekazać terapeucie i opowiedzieć o tym, co nas niepokoi.

Na co zwrócić uwagę kupując buty?  

Przede wszystkim na prawidłowe wymiary stóp. Zawsze warto zmierzyć obie stopy na długość i szerokość. Zdrowym stopom powinniśmy zagwarantować elastyczne buty, które nie będą ograniczały podstawowych ruchów, takich jak zgięcie podeszwowe i zgięcie grzbietowe. Przód buta powinien być szeroki tak, aby palce miały swobodę poruszania się podczas lokomocji. Materiał, z którego wykonany jest but, powinien być oddychający tak, aby stopa nie pociła się w środku, a zapięcie dostosowane do umiejętności dziecka (rzep, sznurówka, zamek). 

Natomiast stopie, która ma nieprawidłowe ustawienie pomaga indywidualnie wykonana wkładka ortopedyczna, która wspomaga proces terapii. Tutaj warto też zauważyć, że but powinien spełniać dokładnie te same warunki, co przy stopie zdrowej. Buty ortopedyczne rozpatrywane są indywidualnie w przypadku dużych wad stóp i kończyn dolnych, dlatego nie warto nigdy kupować ich profilaktycznie, bez konsultacji ze specjalistą, ponieważ mogą one spowodować nieprawidłowy rozwój stóp, które nie potrzebują żadnego wsparcia i zdrowo rozwijają się.