Dlaczego chodzenie boso wzmacnia odporność u dzieci? Odkryj korzyści płynące z bosych spacerów po lesie.

Brudne dziecko to szczęśliwe dziecko

Istnieje powiedzenie, że brudne dziecko to szczęśliwe dziecko. Odnosi się to przede wszystkim do swobody zabawy i samodzielnego odkrywania świata. Jednak kontakt z przyrodą ma dla nas szersze korzyści. Poniższy artykuł przedstawia, w jaki sposób ściółka leśna i chodzenie boso mogą wpływać korzystnie na naszą odporność.

Jelita – klucz do zdrowia i dobrej odporności

Naukowcy odkryli, że kontakt z naturą to nie tylko poprawa nastroju – to też bezpośrednie działanie na naszą florę bakteryjną skóry, a nawet jelit. Układ pokarmowy odpowiedzialny jest nie tylko za pobieranie, trawienie i wchłanianie pokarmów.

Znajdują się w nim (zwłaszcza w jelicie grubym) drobnoustroje, które tworzą tzw. mikroflorę jelitową. Właśnie ona współtworzy naszą odporność. Jeśli flora jelitowa wyróżnia się dobrą kondycją, to rzutuje to na stan układu immunologicznego, którego głównym zadaniem jest walka z różnego rodzaju infekcjami.

W naszych jelitach znajdują się tzw. bakterie komensalne, odpowiadające za dostarczanie organizmowi energii oraz prawidłowy przebieg procesów metabolicznych. Obecnie szacuje się, że liczba komensalnych bakterii bytujących w i na człowieku przekracza dziesięciokrotnie liczbę komórek w jego ciele. Mikroorganizmy te, tak jak inne bakterie, mogą „porozumiewać” się nie tylko między sobą, ale mogą prowadzić „molekularny dialog” z komórkami człowieka.

Ta wielokierunkowa sieć powiązań, poprzez którą możliwe jest przesyłanie sygnału i porozumiewanie się bakterii między sobą, bakterii z gospodarzem i gospodarza z bakteriami, sprawia, że wraz z komórkami makroorganizmu tworzą one interaktywny ekosystem, decydujący o wielu procesach biologicznych, w tym o aktywności układu odpornościowego, a przez to wpływają na stan zdrowia ssaków, w tym człowieka. Dlatego tak ważne jest dbanie o naszą dietę – możemy pomyśleć o tym w ten sposób, że jedząc odpowiednie, zdrowe produkty spożywcze, karmimy nasz mikrobiom.

Flora jelitowa a odporność

W przewodzie pokarmowym dorosłego człowieka żyje blisko 100 bilionów mikroorganizmów. Zadaniem mikrobiomu jest trawienie, zapobieganie infekcjom, absorbowanie witamin i minerałów (K, witaminy z grupy B, kwas foliowy), ale także synteza neuroprzekaźników i neuromodulatorów.

Nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie, jak powinien wyglądać skład mikroflory, ponieważ jest on unikalny dla każdego człowieka, podobnie jak odcisk palca. Wiemy natomiast, że u osób cierpiących na choroby zapalne jelit obserwuje się zmniejszoną liczebność pożytecznych bakterii m.in. Lactobacillus, Bifidobacterium czy Faecalibacterium przy jednoczesnym wzroście bakterii z gatunków mogących zaostrzać stan zapalny (takich jak np. Ruminococcus gnavus).

Wymienione na początku pożyteczne bakterie potrafią zmniejszać produkcję cytokin prozapalnych, chronią organizm przed działaniem bakterii chorobotwórczych i zwiększają ekspresję cytokin przeciwzapalnych, hamując tym samym procesy zapalne i chroniąc błonę śluzową jelita przed uszkodzeniem [2].

Ściółka leśna a odporność u dzieci

Co zatem można zrobić, żeby rozbudować naszą florę bakteryjną i dbać o nasz wewnętrzny ogród? Z odpowiedzią na to pytanie śpieszą naukowcy z Finlandii, którzy przeprowadzili badanie w 10 przedszkolach w dwóch różnych miastach, analizując wpływ różnorodnego środowiska miejskiego na nasz mikrobiom. 

Wszystkie dzieci z eksperymentu bawiły się średnio 1,5 godziny dziennie na dworze. W 4 placówkach badacze rozłożyli na placach zabaw naturalną trawę, posadzili wrzosy i jagody. Zachęcali też dzieci do opieki nad roślinami zasadzonymi w skrzynkach, które ustawiono na ściółce. W pozostałych przedszkolach stan pozostawiono bez zmian (dzieci nadal bawiły się na placach zabaw bez obecności roślin i ściółki leśnej) albo zdecydowano się na zmiany w codziennym grafiku zajęć i zaczęto wyprowadzać przedszkolaków na codzienne spacery do lasu.

Dzieci z pierwszych 4 placówek mogły bawić się na tej ściółce 5 razy w tygodniu. Po krótkim czasie flora bakteryjna w przewodzie pokarmowym i na skórze tych maluchów była znacznie zdrowsza. W porównaniu do dzieci bawiących się na betonie/sztucznej nawierzchni, te mające przez miesiąc kontakt ze ściółką leśną miały zwiększoną liczbę limfocytów T, a pozytywną zmianę odnotowano także w przypadku szeregu innych markerów immunologicznych (np. cytokin TGF-beta). Mikrobiom w przewodach pokarmowych przedszkolaków, które miały zwiększony kontakt z roślinami, przypominał ten obserwowany u dzieci odwiedzających las każdego dnia [3].

Obcowanie z naturą

Samo postawienie grządek i pielęgnowanie ich poprawia stan mikrobioty, jednak to, co najcenniejsze, to pełnowartościowe wizyty w lesie.  Krótkie spacery do lasu są zwane przez Japończyków „Shin-rinyoku” – czyli kąpiele leśne. Wizyty w lesie zwiększają wigor i obniżają poziom lęku, depresji i gniewu. Systematyczne kąpiele leśne mogą pomóc zmniejszyć ryzyko chorób związanych ze stresem psychospołecznym. W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Tokio, ochotnicy odbyli trzydniową wycieczkę do lasu. Już po kilku godzinach zaobserwowano u nich zwiększenie produkcji komórek NK, tzw. naturalnych zabójców, odpowiedzialnych za mechanizmy obronne w infekcjach i nowotworach. Im większe stężenie tych komórek w organizmie, tym efektywniejsza walka z patogenami, które próbują nas zaatakować. Odporność na wysokim poziomie utrzymywała się nawet do 3 tygodni po „leśnej kąpieli” [4].

Słowo “kąpiel” nawiązuje do metafory zanurzenia się w atmosferze lasu przy pomocy wszystkich zmysłów podczas powolnego, uważnego spaceru. W Polsce działa nawet Polskie Towarzystwo Kąpieli Leśnych, mające swoich przewodników oraz upowszechniające materiały promujące korzystne działanie lasów [5].

Obcowanie z naturą, zwłaszcza w lesie, niesie ze sobą bardzo wiele korzyści – od poprawy nastroju, poprzez zwiększenie odporności, aż po wzbogacenie i uzdrowienie naszej mikrobioty w jelitach. Oczywiście na nasze samopoczucie i stan zdrowia ma wpływ bardzo wiele czynników, jednak chodzenie do lasu i korzystanie z dobrodziejstw natury jest tanim, ogólnodostępnym i bezpiecznym środkiem, dlatego warto założyć nasze wygodne buty i przejść się na spacer do lasu!

Źródła

1. [1] Ferranti E.P., Dunbar S.B., Dunlop A.L., Corwin E.J. 20 things you didn't know about the human gut microbiome. J Cardiovasc Nurs. 2014 Nov-Dec;29(6):479-81. doi: 10.1097/JCN.0000000000000166. PMID: 25290618; PMCID: PMC4191858.
2. [2] Tokarz-Deptuła, B., Śliwa-Dominiak, J., Adamiak M., et al. (2016). Bakterie komensalne a odporność układu pokarmowego, oddechowego i moczowo-płciowego. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 70, s.599-609. https://doi.org/10.5604/17322693.1204954.
3. [3] Roslund M.I. et al. Biodiversity intervention enhances immune regulation and health-associated commensal microbiota among daycare children. Sci. Adv.6,eaba2578(2020). DOI:10.1126/sciadv.aba2578.
4. [4] Li Q. Effect of forest bathing trips on human immune function. Environ Health Prev Med. 2010 Jan;15(1):9-17. doi: 10.1007/s12199-008-0068-3. PMID: 19568839; PMCID: PMC2793341.
5. [5] https://kapielelesne.pl/kapiele-lesne/czym-sa-kapiele-lesne/