Mity na temat pierwszych butów dla malucha. Czym kierować się przy wyborze pierwszych bucików?

Zakup pierwszych butów dla malucha może budzić niepewność wśród rodziców - szczególnie tych młodych. Z jednej strony mnóstwo porad, z drugiej mnogość zaleceń (starszych i aktualnych) oraz informacji na temat pierwszych bucików. No i moda - to, z czym zderzają się rodzice w social mediach nie zawsze ma wiele wspólnego z tym, czego w rzeczywistości potrzebuje stopa dziecięca. 

Jak więc wybrać buty dla malucha? Z mitami na temat pierwszych butów dla malucha rozprawia się Pani Jagoda Kowalik - fizjoterapeuta pediatryczny.

Narodziny dziecka to ogromna radość dla każdego rodzica. Przyglądamy się naszym pociechom i obserwujemy ich rozwój, a jeśli coś nas niepokoi – konsultujemy się ze specjalistami. Czekamy na pierwszy uśmiech, pierwszy obrót z plecków na brzuszek, samodzielne siadanie… Aż w końcu nastaje dzień, kiedy dziecko zaczyna robić pierwsze kroki. 

Robi to z czasem coraz sprawniej i wtedy też w głowach rodziców pojawiają się pytania dotyczące pierwszych butów dla malucha: „Jakie powinny być?”, „Czy sztywny zapiętek w pierwszych butach jest potrzebny?”, „Jak powinna wyglądać wkładka?” itp. Mnogość informacji, a także tezy powtarzane przez starsze pokolenia potrafią sprawić, że w głowach rodziców tworzy się niezły misz-masz. 

W dalszej części artykułu postaram się rozprawić z najczęstszymi mitami na temat pierwszych butów dziecięcych.

Mit 1. Czy pierwsze buty dla malucha kupić zanim dziecko zacznie chodzić? 

“Dziecku będzie zimno w stópki!” - czy to jest argument przemawiający za tym, by kupić pierwsze buty dla malucha jeszcze zanim zacznie chodzić? Tak naprawdę pierwsze buty dziecięce powinniśmy kupić dopiero wtedy, kiedy maluch chodzi już dość pewnie i podczas spaceru wychodzi z wózka, by iść krok w krok z rodzicem. Zakładamy je wtedy w celu ochrony stóp dziecka przed czynnikami zewnętrznymi związanymi z podłożem. 

Często zdarza się, że mamy kupują dzieciom buty zbyt wcześnie, zwykle jako modny dodatek do całej stylizacji. Warto jednak przypomnieć, że stopa dziecka kształtuje się już od pierwszych miesięcy życia, głównie podczas aktywności spontanicznej (np. pocieranie stopa o stopę, chwytanie stóp i wkładanie ich do buzi). 

Najlepsze warunki do rozwoju ma ona wtedy, gdy nie ma na niej nic – ma wtedy możliwość wykonania ruchów w pełnych zakresach, nic jej nie ogranicza, a przy tym zbiera mnóstwo bodźców i może rozwijać się pod kątem sensorycznym.

A co z ochroną przed chłodem? W domu najczęściej wystarczą skarpetki, natomiast na zewnątrz, gdy jest chłodniej, często wystarczy nakrycie, kombinezon ze stópkami lub miękkie kapcie niemowlęce.

Poznaj kapcie niemowlęce, które nie przeszkadzają w naturalnym rozwoju stopy dziecięcej.

Mit 2. Pierwsze buty dla malucha powinny mieć sztywny zapiętek. 

Rodzice często zderzają się z tematem sztywnego zapiętka w pierwszych butach dla malucha. Ma on przytrzymywać i stabilizować piętę. Czy tego potrzebuje mała stópka i co mówią na ten temat badania?

Dla zdrowo rozwijającej się stopy najlepsze buty dziecięce to przede wszystkim takie, które najbardziej przypominają chodzenie boso (tzw. buty typu barefoot). Dowiedziono bowiem, że wśród osób, dla których chód boso jest nawykiem, odnotowuje się mniej deformacji stóp oraz palców stóp, a także mniejszy odsetek występowania płaskostopia. 

Pierwsze buty dla malucha zatem powinny mieć zapiętek, który nie zaburza naturalnego rozwoju stóp oraz nie ogranicza ruchu całego tyłostopia po to, aby pięta miała możliwość ustawić się w prawidłowej pozycji pod wpływem aktywności mięśni. 

Bierne podpieranie sztywnym zapiętkiem „zamraża” i usztywnia piętę, która nie ma możliwości ruchu, a za tym mięśnie utrzymujące piętę w prawidłowym ustawieniu nie mają możliwości aktywizacji w 100%.

Mit 3. Buty dla malucha powinny mieć profilowaną wkładkę

Argumentem przemawiającym za tym, by buty dla malucha miały profilowaną wkładkę jest to, że ma ona zapobiegać płaskostopiu. Czy prawidłowo rozwijające się dziecko rzeczywiście jej potrzebuje?

Chód boso jest naszym najbardziej prymitywnym sposobem lokomocji dwunożnej, a buty mają stanowić tylko ochronę przed czynnikami zewnętrznymi - jak zimno czy skaleczenia. To w chodzie boso kształtuje się prawidłowe sklepienie stopy, a także np. łuk podłużny stopy, którego my, fizjoterapeuci, oczekujemy od rozwijającej się stopy. 

Udowodniono również, że dzieci aktywne fizycznie posiadają wyraźniejsze łuki podłużne stóp, co jest kolejnym argumentem za chodzeniem boso oraz za wcześniej wspomnianych przeze mnie butach typu barefoot. 

Dbaj o ruch dla dziecka i siebie. To rozwija bardziej niż myślisz. Ekspert radzi

To w chodzie boso najlepiej aktywują się mięśnie (przede wszystkim krótkie mięśnie stóp i mięśnie podudzia), których zadaniem jest utrzymanie łuków stóp oraz prawidłowego sklepienia stopy, dlatego też nie ma potrzeby umieszczania w pierwszych butach dziecka profilowanej wkładki, która ogranicza możliwości prawidłowej aktywacji mięśni stóp. Łuk podłużny i sklepienie stopy kształtuje się dopiero w okolicy 4-5 roku życia dziecka, dlatego nie warto przeszkadzać stopie naturalnie się rozwijać.

Mit 4. Pierwsze buty dla malucha powinny mieć sztywną podeszwę.

Dlaczego często pojawia się zdanie, że pierwsze buty dla malucha powinny mieć sztywną podeszwę? 

Jak wskazałam wcześniej, najlepsze warunki do rozwoju stopy dziecko ma wtedy, kiedy chodzi boso. Buty dziecięce z jak najbardziej elastyczną podeszwą są właśnie tymi pożądanymi dla maluchów, które dopiero zaczęły swoją przygodę z chodzeniem. Powodują, że wzorzec chodu jest wtedy najbardziej zbliżony do tego, kiedy chodzimy boso. W ten sposób rozwija się prawidłowe przetoczenie stopy, odbicie z palucha, obciążanie stopy itp. Przy sztywnej podeszwie ruchy stopy niestety są ograniczone, a to może prowadzić do kształtowania nieprawidłowego wzorca chodu.

Mit 5. Czy maluch powinien nosić buciki także w domu?

Dla stóp dziecka dobrym rozwiązaniem jest, by maluch nosił buciki także w domu. Czy rzeczywiście?

Jak już wcześniej wspomniałam, chodzenie boso to najbardziej wartościowy sposób lokomocji, a buty dziecięce powinny być zakładane tylko jako ochrona stopy przed czynnikami zewnętrznymi. Dlatego też zaleca się, aby dzieci (ale także dorośli) przebywały jak najwięcej czasu bez butów i skarpetek.

Bezpieczne buciki niemowlęce - poznaj je!

Jakie powinny być pierwsze buty dla malucha?

Pierwsze buty dla malucha przede wszystkim powinny być lekkie, aby nie stały się niepotrzebnym obciążeniem. Należy pamiętać o właściwym dopasowaniu do stopy dziecięcej: właściwie wybrać rozmiar z zachowaniem odpowiedniego zapasu oraz mając na uwadze to, jaki rodzaj stopy ma dziecko. 

Wybierając buty dziecięce należy zwrócić uwagę także na:

- maksymalnie elastyczną podeszwę 

- całkowicie płaską podeszwę i wkładkę

- Szerokie przody, żeby palce miały miejsce do swobodnego ruchu

- zapiętek, który nie ogranicza ruchu

A co ze stopami płasko-koślawymi i innymi wadami stóp?

Jeśli zauważyliście, że Wasze dziecko nieprawidłowo ustawia stopy, skonsultujcie to
z fizjoterapeutą, który również doradzi Wam, jakie buciki będą dobre dla Waszego dziecka. 

Bibliografia

1. Buckland M.A., Choate C., Hafer J.F., Kraszewski A.P., Slevin C.M.: The Effect of Torsional Shoe Flexibility on Gait and Stability in Children Learning to Walk. Pediatric Physical Therapy, 2014.

2. Bowles K.A., Cranage S., Perraton L., Williams C.: The impact of shoe flexibility on gait pressure and muscle activity of young children. A systematic review. Journal of Foot ond Ankle Research, 2019.

3. Gimunova M, Kolarova K., Bozdech M., Vodicka T., Zvonaf M.: How barefoot and convetional shoes affect the foot and gait characteristics in toddlers. Plos One, 2022.

4. Braumann K.M., Elsabe de Viliers J., Hollander K., Venter R., Wegscheider K., Zech A.: Growing-up (habitually barefoot influences the development of the foot and arch morphology in children and adolescent. Scientific Reports, 2017.

5. Staheli L.: Shoes for children and review. Pediatrics. 1991, 88:371-375.

6. Zukunft-Huber B.: Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci. Wyd. Edra Urban&Partner, 2011.