Fizjoterapeuta z Wysp Brytyjskich o chodzeniu boso i barefootowych butach dziecięcych

W Bosej Stópce dobrze wiemy, że chodzenie boso wciąż budzi wątpliwości wśród niektórych rodziców. Skaleczenie, brak komfortu, przeziębienia - to niektóre z obaw, jakie wyrażają.

Dlatego zaprosiliśmy do współpracy Panią Paulę Stępień - fizjoterapeutkę pracującą na Wyspach Brytyjskich. 

Jakie są korzyści z chodzenia boso dla rozwoju dziecka? Jaka jest rola butów dziecięcych i na co warto uważać? I w końcu - czy “zimny chów angielski” to fakt czy mit?

Chodzenie boso niesie za sobą wiele niezaprzeczalnych zalet, ale czy jest popularne? Czy możemy też powiedzieć, że bose dzieci to szczęśliwe i zdrowe dzieci? A jeśli nie boso - to jak?

Zapraszam do przeczytania poniższego tekstu, który, mam nadzieję, przekonam Cię do tego, aby nie obawiać się i pozwolić dzieciom na bose eksplorowanie świata. Potwierdzeniem korzyści z chodzenia boso są wyniki badań naukowych, na których opierałam się przygotowując ten artykuł. 

Ale rozjaśnijmy trochę temat, zaczynając od omówienia funkcji stóp i naturalnej potrzeby aktywności fizycznej.

Aktywność fizyczna a rozwój stopy dziecięcej

Ruch jest biologiczną potrzebą każdego żywego organizmu. Odpowiedni poziom aktywności fizycznej jest niezbędny dla rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego dziecka. Umiarkowana aktywność może zapobiegać powstawaniu wad postawy. 

W dynamicznie rozwijającym się organizmie dziecięcym, który jest w ciągłym ruchu, stopa stanowi fundament dla całego ciała oraz spełnia funkcję lokomocyjną i podporową. Wyobraź sobie, że prawidłowo ukształtowana stopa składa się z 26 kości, 33 stawów oraz ponad 100 więzadeł! Sporo elementów, prawda? Zaskoczeni? jak to wszystko się tam mieści? Konstrukcja doskonała!

Dziecięca stopa dąży do tego, aby się w pełni ukształtować, ponieważ początkowo tworzą ją delikatne struktury. Szybki i dynamiczny rozwój stopy dziecka uwidacznia się m.in. w znacznym powiększeniu się jej wymiarów.

Rola butów dziecięcych

Niezmiernie ważne jest, aby, szczególnie podczas pierwszych lat życia, buty dziecięce wspierały naturalny rozwój stopy, nie ograniczając go w żaden sposób. Dlaczego? Wystarczy spojrzeć na dzieci - sami widzimy, że mają one wielką potrzebę chodzenia bez skarpetek i butów: często je ściągają, a buciki nie zawsze chętnie zakładają. Jeśli tylko jesteśmy w stanie - pozwólmy im na to! Kiedy natomiast obawiamy się szkodliwych czynników zewnętrznych, na start proponuję chodzenie na bosaka po domu lub po sprawdzonym „bezpiecznym” gruncie. Myślę, że przekonać Cię mogą poniższe argumenty…

Rozwój dziecka - poznaj korzyści z chodzenia boso

Chodzenie boso pozytywnie wpływa na rozwój małych stópek – fizycznego fundamentu. Pamiętajmy, że ciało potrzebuje mocnej podstawy,  tak samo jak dom. 

Poniżej przedstawiam główne korzyści, jakie może przynieść Twojemu dziecku chodzenie boso:

• Chodzenie bez butów może pomóc zwiększyć i utrzymać odpowiedni zakres ruchomości stóp. Badania dowodzą, że chód na boso wzmacnia stopy. Konwencjonalne, sztywne buty dziecięce natomiast mogą je osłabiać. Dodatkowo bose stópki wspomagają naukę prawidłowego wzorca chodu. Chód staje się pewniejszy i płynny. 
• Dla rozwoju dziecka niezwykle istotne jest sensoryczne bodźcowanie. Chodzenie na boso to naturalny masaż dziecięcych stóp, a nierówne podłoże stanowi wyzwanie dla małego organizmu. Poprzez kontakt z różnymi teksturami pomagamy zwiększać tolerancję dotykową stóp. Dzieci często mają nadwrażliwość dotykową w tym obszarze. 
• Chodząc bosymi stopami po podłożu stymulujemy tysiące zakończeń nerwowych, aktywujemy układ przedsionkowy oraz proprioceptywny, które między innymi odpowiadają za poczucie naszego ciała w przestrzeni oraz za prawidłową równowagę i koordynację ruchową. W bezpośrednim kontakcie z podłożem dzieci znacznie łatwiej kształtują swój zmysł kinestetyczny – co przyczynia się do poprawy świadomości swojego ciała. 
• Chodzenie boso to hartowanie organizmu – poprzez kontakt np. z mokrą trawą, kamieniami, zimną wodą, bodźcujemy organizm, by stawał się bardziej odporny na czyhające na niego zarazki. 

Korzyści płynące z chodzenia na boso znacznie przewyższają ryzyko, które ono ze sobą niesie. Zamiast walczyć z pragnieniem dziecka do chodzenia boso, pozwólmy mu czasami na eksplorację przestrzeni, bo „brudne” dzieci, to zazwyczaj oznaka szczęśliwego dzieciństwa. Wspierajmy naturalny, fizjologiczny rozwój dzieci. A dla tych, którzy mają obawy przed bezpośrednim kontaktem stopy z podłożem, alternatywą będą barefootowe buty dziecięce.

Barefootowe buty dziecięce - czyli swobodne warunki dla naturalnego rozwoju dziecka

Zapewne wszyscy rodzice chcą, aby rozwój dziecka przebiegał prawidłowo. Należy przypomnieć jednak, że każde dziecko ma swoje indywidualne tempo. Rozwój ten jest bardzo dynamiczny i wymaga od dziecka zdobywania wielu doświadczeń i nowych umiejętności. 

Dziś wiemy już, że możemy dziecko wspierać. Rodzaj noszonych butów dziecięcych ma wpływ na kształtowanie się małych stópek. Czemu więc nie zadbać o to, by stopy najmłodszych miały jak najbardziej naturalne i swobodne warunki do prawidłowego wzrostu? Gdy chodzenie boso staje się aktywnością dość ryzykowną, alternatywą mogą stać się barefootowe buty dziecięce.

Realny scenariusz jest taki, że na ogólnodostępnym podłożu dziecko biegające po trawie, piasku może zranić sobie stopy. Podobnie jest na zaśmieconej, bardzo śliskiej powierzchni, na której znajdują się kanciaste przedmioty. Jako rozwiązanie stworzono buty dziecięce typu barefoot. W tego typu butach dla dzieci mała stopa będzie chroniona przed czynnikami środowiska zewnętrznego i nadal w sposób swobodny może się poruszać.

Barefootowe buty dziecięce - dlaczego warto je wybrać?

Barefootowe buty dziecięce skonstruowano tak, by były jak najbardziej neutralne dla naturalnego rozwoju stopy. Każdy element jest tu przemyślany właśnie pod tym kątem, co nie zawsze znajdziemy w konwencjonalnych butach dla dzieci.

• Dzięki charakterystycznej elastycznej płaskiej podeszwie, cała długość stopy jest na jednakowej wysokości, a ciężar ciała rozkłada się równomiernie. Wyobraźmy sobie buty, które mają podwyższenie w obrębie tylnej części, pięty. Ciężar ciała przesuwa się bardziej na przednią część stóp, wpływa to na całą postawę ciała, która pochyla się ku przodowi. 
• Dobrze dobrany kształt butów nie wpływa na kształt stóp dziecka. Stopa ma przestrzeń do prawidłowego wzrostu. Przednia część buta jest stworzona tak, aby palce miały miejsce do ruchu. W konwencjonalnym obuwiu często stopy dziecka są ściśnięte, buty dziecięce typu barefoot zapewniają odpowiednią szerokość przodostopia. 

• Materiały z jakich powstają buty zapewniają wentylację stopy, co jest niezmiernie ważne dla kogoś, kto jest w ciągłym ruchu. Pamiętajmy, że stopa dziecięca poci się bardziej niż stopa dorosłego.
• W przemyśle obuwniczym przy produkcji butów często dodaje się wiele sztucznych materiałów, które między innymi mają za zadanie zachować kształt buta, a to z kolei może wpłynąć na specyfikę ruchu. Buty dziecięce barefoot nie ingerują w naturalny ruch stopy. Poprzez swoją elastyczność i lekkość pozwalają stopom dziecka na utrzymanie prawidłowego zakresu ruchomości we wszystkich płaszczyznach. Pozwalają kontrolować pozycję stopy. Cienka i elastyczna podeszwa daje bardzo dobrą mobilność stopy (ulega siłą skręcającym wszerz i wzdłuż). But dziecięcy dopasowuje się do stopy, a nie stopa do buta. 
• W przeciwieństwie do zwykłego obuwia barefootowe buty dla dzieci, nie posiadają profilowanej wkładki i nie pozbawiają stóp doznań sensorycznych. Dziecko nadal może bodźcować stopy poprzez cienką podeszwową część. Poprzez elastyczny i miękki materiał, dziecko czuje podłoże, po którym stąpa. Zapewniają połączenie sensoryczne ze światem poprzez stopy. Dzieci stają się bardziej świadome swojego ciała względem otaczającego je świata.
• Buty dziecięce typu barefoot pomagają ciekawym świata dzieciom przenikać otaczającą ich przestrzeń poprzez zdrowe stópki.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas zakupu butów dziecięcych?

Nie tylko zakup butów dziecięcych, ale także prawidłowe ich użytkowanie są ważne. Na co zwrócić więc uwagę:

• dokładne dopasowanie bucików tak, aby palce mogły być wyprostowane i stopa miała swobodę ruchu, 
• mniej więcej co 6-8 tygodni kontrola, czy buty dziecka nie są za małe, ze względu na fakt, że stopy dziecka bardzo szybko się zmieniają,
• zadbać o to, aby w miarę możliwości buty były wykonane z jak najbardziej naturalnych materiałów, zapobiegających nadmiernemu poceniu się stópek i uniknąć np. infekcji grzybiczych,
• zadbać o to, by pomiędzy paluchem a czubkiem buta został jeszcze około jeden centymetr oraz aby but był wystarczająco szeroki, palce stóp powinny być ułożone płasko,
• pięta podczas chodzenia nie powinna się wysuwać, 
• warto, by buty dziecięce posiadały regulację za pomocą rzepów, sznurówek, aby stopa nie przesuwała się w przód.

Z własnego doświadczenia wiem, że przy zakupie butów dla dzieci dużą rolę odgrywa ich cena. Dobre obuwie jednak, jak powszechnie wiadomo, nie należy do najtańszych, ale inwestycja ta jest inwestycją w zdrowy rozwój dzieci. Warto przy zakupie butów pójść osobiście do sklepu, zmierzyć buty, a jeśli to niemożliwe to skorzystać z porady wykwalifikowanego personelu.

Wychowanie po brytyjsku - czyli jakie?

Jako fizjoterapeutka mieszkająca na Wyspach Brytyjskich, mogę śmiało potwierdzić spotykane w Polsce przekonanie o tzw. zimnym chowie angielskim. Dlaczego tak jest? 

Angielskie mamy dają dużo swobody dzieciom. Czapka? Skarpetki? Buty zimowe? Tylko podczas największych mrozów, ale tych w Anglii jest jak na lekarstwo. Deszcz jest natomiast częstszym zjawiskiem pogodowym, ale gdy się pojawia dzieci zakładają kalosze i cieszą się skacząc po kałużach. Większą część roku stanowi umiarkowana temperatura. Może też z tego powodu dzieci biegające boso lub w samych skarpetach nie są tutaj rzadkim widokiem. 

Pierwsze buty dla dziecka? Rekomendacje angielskiej służby zdrowia

Opiszmy jeszcze pokrótce jakie są rekomendacje NHS (National Health Service) – odpowiednika polskiego NFZ – odnośnie zakupu pierwszych butów dla dziecka.

Zaleca się, aby - dopóki dziecko nie osiągnie samodzielnego chodu - w ogóle nie zakładać dziecku butów. Podczas stawiania pierwszych kroków zaleca się, aby w domu dziecko chodziło jak najczęściej na boso.

Paula Stępień

Absolwentka kierunku Fizjoterapia na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Certyfikowana terapeutka integracji sensorycznej oraz terapeutka czaszkowo-krzyżowa. Obecnie mieszka i pracuje na Wyspach Brytyjskich, gdzie uzyskała prawo wykonywania zawodu. Prywatnie mama Antosi, z którą uwielbia spędzać czas podczas pieszych wycieczek.

Na profilu IG fizjoterapeutka_na_wyspach dzieli się wiedzą oraz codziennym życiem w Oxfordshire.

Literatura:

1. 1.Simon Franklin, Michael J. Grey, Nicola Heneghan, Laura Bowen, Franc¸ois-Xavier Li.: Barefoot vs common footwear: A systematic review of the kinematic, kinetic and muscle activity differences during walking. Elsevier, 2015.
2. 2.Karsten Hollander, Johanna Elsabe de Villiers, Susanne Sehner, Karl Wegscheider, Klaus-Michael Braumann, Ranel Venter, Astrid Zech.: Growing-up (habitually) barefoot influences the development of foot and arch morphology in children and adolescents. Scientific Reports, 2017. 
3. 3.Angela J. Hanscom. Balanced and Barefoot. NEW HARBINGER PUBLICATIONS, 2016. 
4. 4.Karsten Hollander, Johanna Elsabe de Villiers, Ranel Venter, Susanne Sehner, Karl Wegscheider, Klaus-Michael, Braumann, Astrid Zech.: Foot Strike Patterns Differ Between Children and Adolescents Growing up Barefoot vs. Shod. Orthopedics & Biomechanics, 2018. 
5. 5.Maisie Squibb, Kelly Sheerin and Peter Francis.: Measurement of the Developing Foot in Shod and Barefoot Paediatric Populations: A Narrative Review. Children, 2022. 
6. 6.Nicholas B., Holowka, Ian J., Wallace & Daniel E., Lieberman.: Foot strength and stiffness are related to footwear use in a comparison of minimally- vs. conventionally-shod populations. Scientific Reports, 2018. 
7. 7.Information from NHS website.